Papierowe zasoby – akta państwowe, zbiory muzealne, unikalne księgi biblioteczne – to fundamenty naszej wiedzy i historii. Niestety, są też wyjątkowo podatne na ataki mikroorganizmów i owadów.
Czym jest fumigacja archiwaliów?
Fumigacja dokumentów i zbiorów archiwalnych to specjalistyczny proces dezynfekcji mający na celu eliminację owadów, larw, grzybów i bakterii, które zagrażają papierowym materiałom. W odróżnieniu od klasycznej dezynsekcji, stosowanej w obiektach budowlanych, tutaj chodzi o zabezpieczenie unikatowych dóbr kultury – akt państwowych, ksiąg sądowych, dokumentów kancelaryjnych, zbiorów muzealnych czy kolekcji bibliotecznych.
Proces ten przeprowadza się w specjalnych komorach fumigacyjnych. Dzięki zastosowaniu kontrolowanej atmosfery – gazowej lub beztlenowej – możliwe jest całkowite usunięcie wszelkich organizmów żywych wewnątrz dokumentów, bez ingerencji w ich strukturę i bez ryzyka mechanicznego uszkodzenia.
Do kogo skierowana jest usługa?
Fumigacja akt i dokumentów to usługa dedykowana instytucjom, które odpowiadają za gromadzenie i zabezpieczanie cennych materiałów archiwalnych:
- archiwom państwowym i prywatnym,
- bibliotekom naukowym i publicznym,
- muzeom oraz ośrodkom kultury,
- kancelariom prawniczym i notarialnym,
- instytucjom edukacyjnym i badawczym.
Każda z tych placówek odpowiada za przechowywanie zasobów, których zniszczenie miałoby nie tylko wymiar materialny, lecz także kulturowy i historyczny.
Porażenie biologiczne to proces, który postępuje z każdym dniem, zagrażając nie tylko pojedynczym dokumentom, ale całej kolekcji. Skuteczna ochrona wymaga szybkiego działania.
Jeśli zauważyłeś niepokojące symptomy, umów się na bezpłatną konsultację z naszymi specjalistami.
Dlaczego fumigacja akt i dokumentów jest konieczna?
Papier, pergamin i inne materiały archiwalne są szczególnie podatne na ataki mikroorganizmów oraz owadów żerujących na celulozie. Wilgoć, nieprawidłowe warunki przechowywania czy brak odpowiedniej konserwacji sprzyjają rozwojowi grzybów i pleśni. Fumigacja jest jedyną metodą, która pozwala skutecznie zatrzymać ten proces, usuwając zarówno dorosłe owady, jak i ich jaja czy formy przetrwalnikowe.
Dzięki temu chroni się nie tylko pojedyncze akta, lecz także całe zbiory – zabieg powstrzymuje dalsze rozprzestrzenianie się infekcji biologicznych na sąsiadujące dokumenty.
Jak przebiega proces fumigacji dokumentów krok po kroku?
Cała procedura rozpoczyna się od analizy zbiorów i oceny zagrożeń. Konserwatorzy i specjaliści DDD sprawdzają, w jakim stopniu materiały są porażone przez owady lub grzyby, a następnie decydują o rodzaju zabiegu.
Po kwalifikacji akta transportowane są do pracowni wyposażonej w komory fumigacyjne. Dokumenty umieszcza się w komorze, którą następnie szczelnie zamyka się i przygotowuje do zabiegu. W przypadku metody gazowej do wnętrza wprowadza się odpowiednio dobrany fumigant, który wnika w strukturę papieru. Jeśli stosowana jest metoda beztlenowa, powietrze zostaje zastąpione atmosferą azotu lub dwutlenku węgla, uniemożliwiającą przeżycie szkodników.
Sam proces trwa od kilkudziesięciu godzin do kilku dni – w zależności od wybranej metody oraz rodzaju dokumentów. Po zakończeniu następuje etap neutralizacji: wietrzenia w czystej atmosferze, aż do całkowitego usunięcia resztek gazu i przywrócenia bezpiecznych warunków. Materiały poddawane są jeszcze kwarantannie, by upewnić się, że proces przebiegł skutecznie i bezpiecznie. Dopiero wtedy przekazywane są z powrotem do instytucji zamawiającej.
Fumigacja gazowa a metoda beztlenowa – porównanie
Istnieją dwie główne metody dezynfekcji archiwaliów. Każda z nich ma swoje zalety i ograniczenia, dlatego wybór zawsze powinien być poprzedzony analizą rodzaju zbiorów.
Fumigacja gazowa
To rozwiązanie stosowane od dziesięcioleci. Gaz w warunkach obniżonego ciśnienia przenika w głąb papieru i skutecznie usuwa wszelkie formy życia biologicznego. Jej największym atutem jest szybkość i pełna skuteczność wobec owadów oraz grzybów. Wymaga jednak stosowania substancji chemicznych, co wiąże się z koniecznością długiego wietrzenia i kontrolowania bezpieczeństwa pracy.
Metoda beztlenowa
Polega na stworzeniu środowiska pozbawionego tlenu, najczęściej z użyciem azotu. Szkodniki pozbawione możliwości oddychania giną w ciągu kilku do kilkunastu dni. Jest to proces dłuższy, lecz całkowicie bezpieczny chemicznie – w materiałach nie pozostają żadne związki, które mogłyby wpłynąć na ich trwałość. Metoda ta rekomendowana jest szczególnie przy obiektach delikatnych, takich jak pergaminy, fotografie czy archiwalia z dodatkami barwnymi.