Wołek zbożowy (Sitophilus granarius)

Niewidoczny wróg w twoim magazynie. Jak go rozpoznać i skutecznie zwalczać?

W ciszy Twojego silosu lub magazynu, z dala od ludzkiego wzroku, może trwać cicha kradzież. Ziarno po ziarnie, kilogram po kilogramie, Twoje zbiory i Twój zysk są niszczone przez jednego z najgroźniejszych szkodników magazynowych – wołka zbożowego. Ten niewielki chrząszcz to specjalista od siania spustoszenia. Zanim zauważysz pierwsze oznaki jego działalności, może być już za późno. Poznaj anatomię swojego wroga, aby wiedzieć, jak z nim walczyć.

Wołek zbożowy – co to jest?

Wołek zbożowy (Sitophilus granarius), znany też jako wołek spichrzowy, to mały chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych. Dorosłe osobniki mają zaledwie od 2 do 5 milimetrów długości, a ich ciało jest smukłe, ciemnobrązowe lub prawie czarne. Charakterystyczną cechą jest długi ryjek, który służy samicy do wygryzania otworów w ziarnie.

W przeciwieństwie do wielu innych owadów wołek zbożowy nie posiada skrzydeł – nie lata, ale bardzo dobrze radzi sobie z pełzaniem i rozprzestrzenia się dzięki transportowi ziarna przez człowieka. Oznacza to, że tam gdzie są magazyny zboża, tam często pojawia się i on.

Cykl życia wołka – jak rozwija się w ziarnie?

Samica wołka zbożowego składa jaja bezpośrednio do wnętrza ziarna. Do tego celu wygryza otworek w łusce i starannie zamyka go specjalną substancją, aby jajeczko było niewidoczne.

Z jaja wylęga się larwa – beznoga, biała, z ciemniejszą główką. Cały rozwój odbywa się w środku ziarna, dlatego infestacja długo może pozostać niezauważona. Larwa stopniowo zjada wnętrze, przepoczwarcza się, a w końcu dorosły chrząszcz wychodzi przez okrągły otwór.

W sprzyjających warunkach (ciepło i wilgoć) cykl rozwojowy trwa około miesiąca. Jedna samica potrafi złożyć setki jaj, co sprawia, że w krótkim czasie może dojść do masowej plagi. Dorosłe owady żyją od kilku miesięcy nawet do dwóch lat, więc problem nie znika sam. Jedna para wołków w ciągu kilku miesięcy może dać początek populacji liczącej tysiące osobników. To dlatego problem narasta w postępie geometrycznym.

Dlaczego wołek zbożowy jest niebezpieczny?

Ten niewielki owad potrafi wyrządzić ogromne straty.

• Niszczy ziarno od środka – zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki drążą dziury w ziarnie, czyniąc je bezużytecznym.
• Obniża jakość i wagę zbiorów – każde porażone ziarno traci na wartości.
• Sprzyja rozwojowi pleśni i bakterii – otwory po wołkach to „bramy” dla grzybów i mikroorganizmów.
• Powoduje duże straty ekonomiczne – całe partie zboża mogą być niezdatne do sprzedaży czy przerobu.

Nie bez powodu wołek zbożowy uznawany jest za jednego z najgroźniejszych szkodników magazynowych w Europie.

Jak rozpoznać obecność wołka zbożowego?

Dla osoby niedoświadczonej wykrycie wołka nie jest łatwe. Oto najczęstsze oznaki:

• Charakterystyczne otworki w ziarnach: drobne, okrągłe dziurki w ziarnach to ślady po dorosłych chrząszczach, które opuściły swoje „kolebki”.
• Pełzające chrząszcze: zobaczysz je na powierzchni pryzmy, ścianach silosu lub w pobranych próbkach.
• Nienaturalne ciepło: jeśli czujesz, że ziarno w jednym miejscu jest cieplejsze, może to być „gniazdo” szkodników.
• „Puste” ziarna: wrzuć garść ziarna do wody. Te, które unoszą się na powierzchni, są prawdopodobnie puste w środku – zjedzone przez larwy.
• Drobny pył zbożowy: to pozostałości po żerowaniu i drążeniu korytarzy.

Zdarza się, że rolnik orientuje się dopiero wtedy, gdy straty są już bardzo duże.

Jeśli zauważyłeś którykolwiek z tych objawów, czas na zdecydowane działanie.

Jak zapobiegać i jak walczyć?

Najlepszym sposobem na wołka jest zapobieganie.

• Dokładne czyszczenie silosów i magazynów przed kolejnym sezonem.
• Przechowywanie w suchych warunkach – larwy potrzebują wilgoci do rozwoju.
• Kontrola temperatury – w chłodzie rozwój owadów praktycznie ustaje.
• Regularne kontrole zbiorów, zwłaszcza w cieplejszych miesiącach.

Domowe metody, takie jak przesiewanie czy wietrzenie, są nieskuteczne. Usuną co najwyżej część dorosłych owadów, ale nie zlikwidują jaj i larw ukrytych w ziarnie. Problem powróci ze zdwojoną siłą.

Na dużą skalę istnieje tylko jedno rozwiązanie, które daje 100% pewności – profesjonalna fumigacja zboża (gazowanie).

Gaz penetruje całą masę zboża, docierając do każdego ziarna i likwidując szkodniki we wszystkich stadiach rozwoju. To metoda szybka, bezpieczna dla towaru i gwarantująca całkowite oczyszczenie partii.